سنڌوءَ سڪڻ کانپوءِ
آيل ماحولياتي بگاڙ ۽ معاشي تباهي
آيل ماحولياتي بگاڙ ۽ معاشي تباهي
نواز ڪنڀر
سنڌ جي مختلف طبعي ڀاڱن جا رهواسي پنهنجن ماڳن ۽ مڪانن ۾ خوش ۽ آسودا زندگي گذاري رهيا هئا. جبلن جا رهواسي جبلن ۾، ٿر جا ٿر ۾، وچولي جا وچولي ۾. سڀئي پنهنجي پنهنجي جاءِ تي خوش ۽ مطمئن هئا. انهن سڀني لاءِ خوشيون آڻيندڙ ذريعو ساڳيو هو. ان ذريعي مان سڀني کي پنهنجي طريقي سان حصو پتي ملي رهيو هو ۽ هو ان ذريعي کان شايد شعوري طرح بي خبر هئڻ باوجود فائدو وٺي رهيا هئا. زندگيءَ جو چرخو ڏاڍي سڪون سان ڦري رهيو هو. پوءِ اچانڪ ڇا ٿيو جو ماڻهن ۾ آهستي آهستي بک ۽ بيروزگاري بابت هاءِ گهوڙا وڌندي وئي؟! ماڻهو پريشان ٿيڻ لڳا، سڪون ختم ٿيڻ لڳو. ميٺ، محبت ۽ مهمان نوازي موڪلائي ويون. نفسانفسي جو دور شروع ٿي ويو. ماڻهن جي نفسيات ۽ سنڌ جي سڃاڻپ بدلجندي وئي. ماڻهن ۾ غير يقيني وڌڻ لڳي. “سڀاڻي” جو خوف ماڻهن ۾ ويهي رهيو ۽ پوءِ هو رڳو پنهنجو سوچڻ لڳا. اجتماعي مفادن واري سوچ ختم ٿي وئي. نسل در نسل هلندڙ ڪرتن وارا ڪم آهستي آهستي ختم ٿيڻ لڳا. ذاتيون مٽجڻ لڳيون. ڀاڳين جا وٿاڻ سُسندا ويا، مال موڪلائي ويو.
اصل سبب ڏانهن، اصل حقيقت ڏانهن، خبر ناهي ڇو اڪثريت جو ڌيان ئي نه ويو؟! جي ڪٿان ڪا درياءَ جي سُڪڻ جي ۽ سنڌوءَ جي ساهه منجهڻ جي ڪا ڳالهه نڪتي به سهي ته اها جهڙوڪر ٻڌي اڻ ٻڌي ئي رهجي وئي! ماڻهو رڳو هاءِ گهوڙا ڪرڻ ۾ پورا هئا. علاج ڪنهن به نٿي ڳوليو. ڪجهه عرصي کان جڏهن ڳالهه صفا چڙهي وئي، ماڻهن ۾ بکن سبب رڙ جي طاقت به نه رهي. “مٿين” رهيل سهيل پاڻيءَ چڪو به مٿي ئي مٿي روڪڻ لاءِ اڃا وڌيڪ بند ٻڌڻ شروع ڪيا ۽ ڪاري نانگ جهڙا ڊيم ٺاهڻ شروع ڪيا ته سنڌ جي ماڻهن جا جهڙوڪر هٿ پير ئي ساڻا ٿي ويا ۽ انهن مان ست ئي نڪري ويو. وقت جون حڪومتون پنهنجو پنهنجو “ڪم” ۽ وقت ڪڍنديون رهيون.
جڏهن چوڌاري اميد جو ڪو ڪرڻو نظر نٿي آيو، هر طرف جهڙوڪر اونداهه ۽ مايوسي ڇانيل هئي، ان وقت ڪاوش ۽ ڪي ٽي اين جي سرواڻ ۽ سينئر صحافي علي قاضي جي سنڌو بچائڻ واري سڏ، ماڻهن کي جهڙوڪر ڪَر موڙي، نئين سري سان اٿاريو آهي. هاڻ ماڻهن کي اها ڳالهه سمجهه ۾ اچي چڪي آهي ته خوشحال سنڌ جي بدحال ٿيڻ جو اهم سبب ڪهڙو آهي؟ آخر بيروزگارن جا قافلا ڪيئن پيدا ٿيا ۽ ڪيئن روڊن رستن تي آيا!؟ ٻيلا ڇو وڍيا ويا؟ ڀاڳين جا وٿاڻ ڇو خالي ٿيا؟ پلو ۽ پوپري ڇو ختم ٿيا؟ تمر جا ٻيلا ڌٻڻين ۾ ڪيئن بدلجي ويا؟ ڳوهون ڇو نٿيون لڀن؟ ڌرتيءَ ڌڻين جا روايتي ڪرت وارا ڪم ڇو بند ٿيا؟ ڌرتي ڇو پوٺو ٿي ۽ فصل ڇو سڪڻ لڳا آهن؟! ساوڪ جي جاءِ تي ڀينگ ۽ سڪون جي جاءِ تي بي سڪوني ڇو آهي؟ ماڻهن جي نظر جڏهن اچانڪ درياءَ ڏانهن وئي ته انهن کان ڇرڪ نڪري ويو ۽ چوڌاري رڙو رڙ پئجي وئي. سڀني پنهنجي پنهنجي بربادي ۽ چوڌاري ٿيل ڀينگ بابت سوچيو. ان جي سببن جو پيرو کنيو ته انهن کي ڳوٺ جو واٽر سڪل مليو. واٽر ڀريندڙ شاخ سڪل ملي. شاخ کي ڀريندڙ ڪينال به خالي مليو ته ڀر پاسي جون ڍنڍون ۽ ڍورا به اُڃيارا مليا. پيرين پيرو اڳتي کنيو ته درياءُ ئي سڪل مليو! ڳالهه چٽي ٿي، سمجهه ۾ اچي وئي ته هن سڄي برباديءَ جو اصل سبب ڇا آهي.
سنڌو ڇا سڪو، ان سان گڏو گڏ سڄو ماحول به تباهه برباد ٿي ويو. انسانن سان گڏ پکي پکڻ ۽ جانور به متاثر ٿيا. هتي جي هر شيءِ آلوده ٿي وئي. پاڻي، هوا کان ويندي جر به متاثر ٿيو. ڀلي ملڪي آباديءَ جو ۳۳ سيڪڙو ئي ماحول جي تباهيءَ کي اهم مسئلو سمجهي ۽ باقي آبادي لاءِ ڪي ٻيا مسئلا اهم هجن، پر ياد رکو ته جي ماحول صاف نه رهيو، ماحول ۾ بگاڙ پيدا ٿيو، ماحول جي لازمي جزن جو وجود ختم ڪيو ويو ته هيءُ قدرت جو سڄو ڪاروبار سخت متاثر ٿيندو ۽ اسان ان جا ڏاڍا خطرناڪ نتيجا ڀوڳينداسين. هن ماحول کي بچائڻ لاءِ پهريون، اهم ۽ بنيادي شرط سنڌوءَ جو ڪيٽي بندر ۽ کارو ڇاڻ تائين تار وهڻ آهي. ان لاءِ اچو ته گڏجي سنڌو بچايون، سنڌ بچايون. سنڌ جي ثقافت، معيشت، تاريخ ۽ تهذيب بچايون، نه ته اسان پنهنجو وجود به وڃائي ويهندا سين.
No comments:
Post a Comment