Saturday, January 25, 2020

گڏهه يا ڪتي واري زندگي، چونڊ پنهنجي پنهنجي - خير محمد ڪولاچي


گڏهه يا ڪتي واري زندگي، چونڊ پنهنجي پنهنجي
خير محمد ڪولاچي
سنڌ لٽريچر فيسٽيول ۾ سنگت مان ميل ملاقاتون به ٿينديون رھيون. هڪ ڏينهن ست اٺ دوست چانهه پيئڻ لاءِ وڃي ويٺاسين. ان چوياريءَ ۾ هر ڪنهن جا واقف پئي شريڪ ٿيا. هڪ همراهه جيڪو منهنجي دوست جي واسطي وارو هو سو به اچي اتي ويٺو. ٻين اڻ واقفن جي ڀيٽ ۾ هن ويهندي دوست کي اتي ويٺلن سان تعارف ڪرائڻ جو چيو. ان تي منهنجي دوست سندس نالي ٻڌائڻ سان گڏ اهو به ٻڌايو ته هو هڪ اهم کاتي ۾ ڊپٽي سيڪريٽري جي عهدي تي فائر آهي. شايد هن ان محفل ۾ پنهنجي عهدي جي حوالي سان توجهه پئي چاهيو. منهنجي باري ۾ هن کي ٻڌايائين ته هي ڪولاچي صاحب آهي، جيڪو ڪئناڊا ۾ رهندو آهي. ان ٻڌڻ تي هن مون کي مخاطب ٿيندي چيو ته؛ ٻڌو آهي ته ڪئناڊا ۽ آمريڪا ۾ ماڻهو وڃي اتي مزودري ٿا ڪن. اهو چئي هن منهنجو جواب ٻڌڻ چاهيو. مون محسوس ڪيو ته ھن ۾ ٻئي کي گھٽ ڏيکارڻ وارو رويو ھو، جيڪو سندس اندر احساس ڪمتري جي نشاندھي ڪري ٿو. مون کيس چيو ته؛ ان جو جواب ڏيڻ کان اڳ، مان تو کي هڪ سِک جو قصو ٿو ٻڌايان. ان سِک سان منھن جي ملاقات ان وقت ٿي جڏهن اسان ٽورنٽو ويجهو، هڪ ننڍي شهر ۾، هڪ هوٽل تان ماني کائي نڪتاسين پئي.

Sunday, January 19, 2020

اڳ ڪٿي - مٺل جسڪاڻي


اڳ ڪٿي!
مٺل جسڪاڻي
ممڪن آھي ته مستقبل ۾ ڪنھن ايم اي مونوگراف، ايم فل پراجيڪٽ، پي ايڇ ڊي ٿيسس، ڪنھن سمپوزيم، يا ڪنھن ڪانفرنس جو عنوان اھو به ھجي؛




Saturday, January 4, 2020

ھلندي ڪا ٽنڊي - نصير مرزا


ھلندي ڪا ٽنڊي
نصير مرزا
حيدرآباد کان ٽنڊي الهيار ويندي، رستي ۾ هيءُ جيڪو ”قبو اسٽاپ“، اڄ ته بابا اتي روڪيس. روڪيس...ان ڪري جو اتان کاٻي هٿ تي فرلانگ اڌ جي مفاصلي تي نڪ جي سڌ ۾، بقول مرزا قليچ بيگ؛ جيڪو داناءُ درويش، مجذوب عارف، ڪامل ۽ خوش گفتار شخص ابدي آرامي آھي، ان جي قبر ڪتبي تي وڃي پڙهي ته ڏسو! هي ڇا ته حيرت جهڙا لفظ لکيل آهن: ”جيئن توهان اڄ آهيو، تيئن آئون ڪالهه هوس. سڀاڻي توهان به ائين ئي هوندئو جيئن اڄ آئون آهيان-“ ۽ ان لحد ۾ ليٽل آهي وتايو فقير...جنهن تي واهه جو ميلو متل اٿوَ.

Tuesday, December 3, 2019

واھي، ڪمدار ۽ ڪوٽار - مٺل جسڪاڻي


واھي، ڪمدار ۽ ڪوٽار
مٺل جسڪاڻي
واھي، ڪمدار ۽ ڪوٽار،
نه ڪو سڄڻ ھاريءَ جا،
نه خير خواھه زميندار جا،
نه ڪو ھاري ٿو سمجهي،
نه ئي ٿو زميندار سمجهي!
* واھيءَ جو ڪم آھي؛ پوکيل فصل جي ڀيل ۽ وھندڙ پاڻي جي چڪاس ڪرڻ، ته زيان ته نه ٿو ٿئي. (پھير ٿئي چور، واھي وھي ڪيترو.)
* ڪمدار جو ڪم آھي؛ ھارين کي ڪم ياد ڏيارڻ، ڏَسڻ.
* ڪوٽار جو ڪم آھي؛ ڪوٽ (اوطاق) ۾ پھتل اپت، ٻج، ڀاڻ وغيره جي رکوالي ۽ واسطيدار کي ڏيڻ يا سنڀالي وٺڻ.
* منشيءَ جو ڪم آھي؛ حساب ڪتاب رکڻ، ليکوچوکي رکڻ ۽ وھنوار سڌو ڪري ڏيڻ.

Friday, November 29, 2019

سنڌ ۾ ڪنڀارڪو ڪم يا ھنر


ڪنڀارڪي ھنر جي اھميت
موسيٰ ڪنڀر
Image result for necessity of pottery work in pakistanارتقائي طور انسان جڏهن غارن جھنگلن کي ڇڏي پاڻي جي پيچرن ڀرسان گھر اڏي پاڻ ۾ ملي جلي ويٺو ته تهذيب جي ارتقا شروع ٿي، پهرين هن ڪچا ۽ پوءِ پڪا گھر اڏيا، حملي کان بچڻ لاءِ ڪاٺ جا هٿيار ۽ ٻني جي کيڙڻ لاءِ هر ۽ پاڃاري ٺاهيا. اناج رکڻ لاءِ گنديون، ماني پچائڻ لاءِ دانگي ۽ ٻوڙ رڌڻ لاءِ ڪني ۽ ٿڌو پاڻي رکڻ لاءِ گُندي ٺاهي. اهڙي ريت واڍڪي، رازڪي ۽ ڪنڀارڪي ڪم اهميت ورتي. مطلب ته ڪنڀارڪو ڪم ايترو پراڻو آهي جيتري انسان جي تهذيب. هن ڪم جا ۱۲ هزار سال آڳاٽا نشان چين مان لڌا ويا، جيڪي چڪ بدران هٿ سان ٺاهيل آهن، (چائنا آرڪيالاجي ڊپارٽمينٽ ۲۰۰۰ع). ۸ هزار سال مهر ڳڙهه ۽ سنڌ جي آمري واري دڙي وٽان هٿ سان مٽي جا ٺاهيل ٿانو لڌا ويا آهن، جڏهن ته عراق ۾ ۴۰۰ ق. م جي دور جو چڪ هٿ آيو، عراق کانپوءِ اهو هنر ايران آيو جتي چڪ جي ڪجهه جديد صورت ٺهي، مصر ۾ به ڪنڀارڪا ٿانو ۽ انهن کي پچائڻ لاءِ آوي هٿ آئي. ايران وٽان بلوچستان ذريعي سيوهڻ ۾ ڪنڀارڪو هنر پهتو، جيڪو اپر توڙي وچولي سنڌ، لاڙ، ٿر، ڪڇ ۽ گجرات جي مارواڙ علائقي ۾ پهتو.

Monday, November 25, 2019

نفسياتي مسئلا ۽ انھن جو حل - ھمير گاد


نفسياتي مسئلا ۽ انھن جو حل
(طنز ۽ مزاح)
ھمير گاد
سوال: آئون گذريل هڪ مهيني کان شديد ڊپريشن جو شڪار آھيان. مون کي جنهن ڇوڪريءَ سان پيار هو ان منهنجي محبت ۾، منهنجي دشمن سان شادي ڪري ڇڏي. چيائين؛ ”جڏھن تباھ ئي ڪرڻو آ ته پنهنجي عاشق کي ڇو ڪريان، ان جي دشمن کي ڇو نه ڪريان. جڏھن ته ان جي مڙس جي پهريان به شادي ٿيل آھي.؟ (سڻڀو گيھ)
جواب: اوهان روزانه ٽي وقت گوري ”جي سوريا“ کائيندا ڪريو سال پورو کائيندا رهو جيڪڏھن ڊوز توهان کي فائدو نه ڏي ته ان کي ۲ سال تائين کائو فائدو ٿي ويندو. جيڪڏھن ۱۰ سيڪڙو به فائدو نه ٿئي ته رات جو سمهڻ کان بعد ۾ ۵۷۰ ڀيرا شيلا ڪي جواني پڙهي محبوبه جي مڙس جي گهر ڏي منهن ڪري شوڪاريندئو ته پڪ ئي پڪ اوهان جو ٻيڙو هميشه لاء ٻُڏي ويندو.

اچو ته گرامر سکون - دريا خان شنباڻي


اچو ته گرامر سکون
طنز مزاح
دريا خان شنباڻي
Image result for ‫دانائی معنی‬‎اسان کي ننڍي هوندي پنهنجي انگريزيءَ جي استادن گرامر پڙھائڻ جي به وڏي ڪوشش ڪئي پر پوءِ به “گرام” ۾ ڪو نه اچي سگهياسين. انهن ٽئي زمان به پڙھايا، پر اسان کي گرامر سمجهڻ لاءِ شايد زمانا درڪار هئا، پر پوءِ به استادن کي شابس، جو ڪا ڪسر نه ڇڏيائون ۽ سمجهائڻ جي ڪوشش ڪيائون ته من اهڙا سڀاڳا ڪنهن مقام تي پهچي سگهن پر اسين ٽنهي زمانن مان نڪري الائي ڪهڙي “مڪان” تي پهتاسين. اسان کي استادن اهو به ٻڌايو ته ايڪٽو وائيس ۽ پيسِو وائيس ڇا آھي ۽ لکي به ايندا هئاسين پر آخر تائين ان جو اصل مقصد سمجهي نه سگهياسين. استاد چوندا هئا ته “مان لکان ٿو” واري جملي کي پيسِو وائيس ۾ تبديل ڪريو ته اسين کيس “مون کان لکرايو ويو” لکي ڏيکاريندا هئاسين، ته استاد شاباش به ڏيندا هئا. پر جي انهن ڏينهن ۾ استاد اسان کي اهو جملو “مون شادي ڪئي” واري جملي کي “منهنجي شادي ڪرائي وئي” لکرائين ها ته اڄ شايد هي در در ڀٽڪڻ واري نوبت نه اچي ها. “مون شادي ڪئي” واري جملي کي هيئن لکون ها ته “استاد سائين! منهنجي شادي زوري ڪرائي وئي”.