زمين جي ورنن جا قسم - ولي محمد طاھرزادو

زمين جي ورنن جا قسم

ولي محمد طاھرزادو

#نئين نڪور ڌرتي يا زمين کي ”نهوَر“ ڪوٺين.

#اڳي پوکي وري ڇڏي ڏنل زمين کي ”کرڙ“ چون.

#بنا ريج واري زمين کي اروٺ، ڪرءُ يا اَريج،

#درياءَ جي ڀرواري ريٽ، پڪي زمين سڏين،

# ۽ چيڪيءَ زمين کي ٽاڪ يا رِپَ نالا ڏين.

# انهن کان سواءِ ٻيا قسم هيءُ آهن:

# بٺ، جنهن ۾ ڪو سلو نه اُڀري،

# قدرتي بيٺل گاهه واري کي ريل چون،

# ۽ جنهن ۾ ٿورڙو گاهه هجي، ته ان کي آڍوري ڪوٺين.

# دڙ، ٻِسر پُٺ وارياسي، بوب ڪلراٺي، ڪلراٺي اڇي ڦليءَ يا اُئي، ڪلر مٿان گجيءَ وانگي بيهندي آهي، جنهن ۾ غريب ماڻهو ڪپڙا وڃي ڌوئندا آهن. جنهن مان گهڻو پاڻي وهائڻ سان هن کي مٺو ۽ آبادي لائق بنائي سگهجي ٿو

# ۽ ٻي ٿئي ڳاڙهو يا ڪارو ڪلر.

هن ۾ لوڻ تمام گهڻو هوندو آهي، تنهنڪري ڪَکَ وغيره ٿين، ٻي خاص آبادي ڪا نه ٿي سگهندي آهي. لاڙ ڀاڱي جي ڪا زمين مٺي ڪلراٺي آهي، جنهن ۾ ڪمند ۽ ساريون ڀليون ٿينديون آهن.

#پٿريلي يا ٽاڪرو زمين ته ڪا ڪوهستان جي آهي. ان ۾ جتي ريتائتي زمين آهي، ان ۾ برسات پوڻ تي جوئر جو فصل جام ٿيندو آهي.

#آباديءَ هيٺ آيل زمين، پاڻي نه ملڻ ڪري آبادي سڪي وڃي ته ان کي ورڻو ڪوٺين،

# پر ٻرنهه انهيءَ زمين کي چون جنهن کي ريج ڪرائڻ کان پوءِ ٻئي سال پوکڻ جي لاءِ ڇڏجي.

# مٿانهين زمين کي چاڙهه واري زمين ۽

#هيٺانهين کي جهڪاڻ يا جهول واري زمين،

# دوآبي واري زمين کي ٻيگهو يا ٻلهار زمين،

# ٻن ٽڪرين يا ڀٽن واري هيٺانهين زمين کي ماٿري يا وادي چون،

# جبلن مٿان سڌي زمين کي مٿانهون پٽ،

# ڳوٺ جي ڦِٽل زمين کي پڊُ ڪري ڪوٺين.

# بنجر، غيرآباد يا نوبتي زمين کي سڏين،

# بوڀر، سنهي مٽيءَ واري زمين جنهن ۾ مُرئي تائين پير اندر دٻجي وڃي.

# ارڇي جُوءِ، جتي گاهه ۽ مال جو ڪو چارو نه هجي،

# اوتاڙ اُچٽ، مٿانهين زمين،

# اُکرڻ، ريج سڪي ويل زمين،

# ائنٺو، هڪ ڀيرو آباد ڪيل زمين،

# ڀاڙت، ٿڪل زمين جنهن کي ڀاڻ جي ضرورت هجي،

# اوبٽ، هيٺ مٿانهين زمين،

# اوساءِ، چيرن ۽ ڦوڙن واري زمين جيڪا سڪڻ کان پوءِ ڦاٽي پوندي آهي.

# اوڌو وَٽو، سنئين سڌي زمين.

# سرڪاري طرح زمين جا ٽي قسم آهن:

# هڪڙي قبولي جيڪا مالڪن جي هٿ قبضي ۾ آهي، آباد ڪن ٿا ۽ ڍل ڀرين ٿا،

# ٻي ناقبولي ائين پيل سرڪاري زمين جا ڪنهن اڃا خريد نه ڪئي آهي، ۽

# ٽئين ”بندشي“ جيڪا سرڪار جي شرطن جي پورائي نه ٿيڻ ڪري نه مالڪ جي آهي ۽ نه سرڪار جي، جڏهن مالڪ شرط پورا ڪندو، ته سندس ٿيندي

(سنڌ جو لوڪ ثقافتي ورثو)